ایکو ـ دی. راهبر خلاق.
ایکو ـ‌دی. سازمان جهانی طراحی حرفه‌ای است. این سازمان غیرانتفاعی، مستقل و به هیچ گروه یا سازمان سیاسی وابسته نیست، شبکه‌ایست که در اساس به اعضای خود استوار است، و اعضا، سازمانهای ذینفعی هستند، که در حوزه‌ی تـخصص‌های مختلف طراحی که در رسانه‌ها گسترده شده است، کار می‌کنند. ایکو ـ‌دی در سال ۱۹۶۳ (۱۳۴۲ش.)تاسیس شد، و فعالانه ارزش‌های کار طراحی، فکرکردن، آموزش، تـحقیق و سیاست‌گذاری در این زمینه‌ی را ترویج و تبلیغ می‌کند. ایکوـ دی نـماینده بیش از یکصد‌و‌چهل عضو از شصت‌و‌هفت کشور و منطقه در سراسر جهان می‌باشد.
اعضای ایکو ـ دی برای ارائه و نـمایاندن صنعت طراحی به همکاری میان رشته‌های مختلف و مؤثربودن سخنگویی دسته‌جمعی اعتقاد دارند.
تـماس:
ico-D Secretariat
secretariat@ico-d.org
http://www.ico-d.org/
پیشگفتار
نظامنامۀ توسط ایکوـدی برای راهنمایی سازمانهای عضو و اعضای منفرد و نیز سفارش‌دهندگان اعضا منتشر شده است.
سازمانهای عضو ایکوـدی می‌توانند به تناسب عرف‌های جاری محلی خود مواد و بندهای دیگری برای اجرا به آن اضافه کنند.
در این سند واژۀ «عضو» به کلیه طراحانی گفته می‌شود که عضو سازمانهای وابسته به ایکوـدی هستند، خواه آن‌هایی که به شکل آزاد یا خویش‌فرما به کار طراحی اشتغال دارند، خواه آن‌هایی که مدیریت کسب‌وکار طراحی خود را بر عهده دارند ویا آنها که به صورت مشارکت یا همکاری با غیر عضو‌ها کار طراحی انـجام می‌دهند.
در صورت بروز هرگونه پرسش در تفسیر این نظامنامه ابتدا باید آنرا با شورای مربوطه سازمان یا عضو ایکوـدی درمیان گذاشت. در صورتیکه ابهام برطرف نشود باید برای روشن شدن موضوع آنرا از طریق دبیرکل ایکوـدی به اطلاع هیئت‌مدیره ایکوـدی رسانید.
واژۀ «پدیدآورنده» در این سند به کسی گفته شده است که مؤلف، یا سازنده اثر است و قرارداد به نام اوست.
واژۀ «ارژینال» یا «کار» در این سند به هرگونه طرح که توسط پدیدآورنده یا طراح به هر صورتی ساخته و ارائه شده باشد اشاره دارد، اعم از؛ پیش‌طرح‌های خام، ترسیم‌ها، مدل، ماکت‌سازی و نـمونه‌گیری شده، عکاسی، آرت‌ورک نهایی، صفحه‌آرایی، راهنمای تعیین‌حروف و یا شکل‌های مشابه دیگر.
شرایط پذیرش کار
ـ سفارش کار و پذیرفتن خدمات طراحی همیشه باید به صورت کتبی تأیید شود و فُرم خدمات و هزینه‌های آن با درج شرایط پذیرش، متناسب با نوع سفارش در آن منظور شود. خدمات طراحان مـمکن است شامل تهیه و ارائه طرح، خدمات مشاوره‌ای، حضور در جلسات و یا آمیخته‌ای از این نوع کارها باشد.
ـ شخص یا اشخاص مسئولی که از طرف سفارش‌دهنده اجازه دارند دستورهای کار را به طراح بدهند باید از طرف سفارش‌دهنده مشخص شوند.
ـ خدمات خاص به ویژه در حوزۀ طراحی بهتر است با توافقنامه‌ای میان طراح و سفارش‌دهنده به‌طور مشخص قطعی شود.
ـ برای طراح باید روشن و معلوم باشد که طراح دیگری به صورت آزاد یا به عنوان مشاور در سفارش یا پروژۀ مورد نظر سفارش‌دهنده به کار گرفته شده است یا نه، و آیا برای پذیرش همان کار به طور همزمان به شخص دیگری نیز پیشنهاد داده شده است؟*
ـ هرگاه سفارش‌دهنده دو یا چند طراح را به صورت رقابتی درگیر یک سفارش کار کند، طراح باید از سفارش‌دهنده بخواهد تا ترتیب و نـحوۀ این رقابت همچنین نام یا نام‌های طراحان درگیر با موضوع را آشکار و بیان کند.
*معمول است که شرکت‌ها و سازمان‌ها چند طراح آزاد را برای سفارش واحدی به کار می‌گیرند، اهمیت روشن و آشکار شدن این موضوع فقط برای بهبود کار مورد نظر می‌باشد.
حقِ مالکیت
ـ واگذاری حق تکثیر و تولید اثر به سفارش‌دهنده به او حق مالکیت آنرا نـمی‌دهد.
ـ واگذاری حق مالکیت اثر به سفارش‌دهنده به او حق تکثیر و تولید آنرا نـمی‌دهد.
ـ طرح‌های اولیه یا اسکیس‌ها و آرت‌وُ یا ارژینال به هر شکل و با هر موادی که ساخته و ارائه شده باشند متعلق به پدیدآورنده یا سازندۀ اثر می‌باشند، و باید پس از استفادۀ مورد نظر هرچه زودتر به او بازگردانده شوند، مگر دربارۀ آنها توافق دیگری شده باشد.
ـ از اسکیس‌ها یا طرح‌های اولیه به‌جز آنچه در ابتدا منظور از ارائه آنها بوده است نباید استفاده کرد، مگر آنکه توافق دیگری در این زمینه شده باشد.
ـ اگر بنابر آن باشد که کار نهایی توسط شخصی به غیر از پدیدآورنده یا سازندۀ آن اجرا شود، پیش از آن باید رضایت مبتکر جلب شود.
ـ برای محافظت از منافع سفارش‌دهنده و پدیدآورنده، با کار ارائه شده توسط پدیدآورنده باید تا زمانی که تکثیر انـجام شود محرمانه رفتار شود.
ـ از کار پدیدآورنده، طرح و اسکیس‌های اولیه همچنین آرت‌ورک نهایی او، باید مراقبت شود و نباید در حمل‌ونقل شکسته، خراب یا آسیب ببیند. در صورت هرگونه آسیب طرفی که مسئول آن بوده است باید مسئولیت هزینه‌های آنرا بپذیرد و یا آسیب وارد‌آمده را جبران کند.
ـ در صورتیکه ایده‌های اولیه اسکیس یا طراحی شده است و نیز اُرژینال‌های سفارش‌داده شده پس از شش ماه مورد استفاده قرار نگیرند، باید فوری به پدیدآورنده یا طراح آن بازگردانده شوند، مگر آنکه توافق دیگر در این زمینه صورت گرفته باشد.
واگذاری و انتقال حق تکثیر
ـ با شمارگان محدود
در این شکل، پدیدآورنده فقط بخشی از حق تکثیر و فقط با شمارگان محدود، که باید مشخص شده باشد، در اختیار سفارش‌دهنده قرار می‌دهد، مگر آنکه طرفین در این مورد توافق دیگری کرده باشند. در شرایط قرارداد این موارد باید به روشنی بیان شوند؛ مورد استفاده، شکل و اندازه، شیوۀ تکثیر، تعداد رنگ‌های مورد استفاده، کمیت تولید، استفاده‌های مـمکن دیگر از اثر و کشور یا کشورهایی که کار مؤلف درآنـجا تکثیرمی‌شود.
هر گونه حقوقی که به طور مشخص در قرارداد نیامده باشد، از حقوق پدیدآورنده اثر محسوب خواهد شد.
ـ واگذاری به‌طور کامل و استفاده نامحدود
ـ این شکل از واگذاری و انتقال تـمام حقوق تکثیر را به سفارش‌دهنده می‌دهد که شامل حق استفاده با شمارگان نامحدود، و موارد استفاده‌های پیش‌بینی نشده توسط پدیدآورنده، است. اُرژینالهایی نظیر علائم و نشانه‌های تـجاری به علت کاربردشان، که از ابتدا برای استفاده نامحدود ارائه می‌شوند در این گروه از آثار قرار دارند.
ـ انتقال یا واگذاری حق تکثیر با منظور و شمارگان محدود، فقط برای کشوری که در آن کار انـجام شده و فقط برای نوبت اول تکثیر است. پیش از اقدام به استفاده‌های بیشتر از اُرژینال برای چاپ و شمارگان‌های جدید، باید از پدیدآورنده یا سازنده اثر درخواست کتبی نـمود و اجازه وی را دریافت کرد.
ـ سفارش‌دهنده نـمی‌تواند حقوق تکثیر کار را بدون کسب رضایت پدیدآورنده اثر به شخص سوم منتقل یا واگذار کند، مگر آنکه این واگذاری مربوط به انتقال تـمام یا بخشی از مالکیت سازمان به سازمان دیگری باشد. در این صورت نیز پدید‌آورندۀ اثر می‌تواند در مقابل انتقال و واگذاری اثرش به طور یک‌طرفه رای مخالف و مؤثر بدهد یا به اصطلاح آنرا وتو کند، و این درصورتی است که در این انتقال احتمال آسیب به شهرت و سابقۀ او باشد.
امضای کار
ـ این حق پدیدآورنده است تا کارش را امضاکند، یا به عبارتی دیگر خواستار حق تألیف خود باشد.
ـ امضای پدیدآورنده بر کارش خواه به صورت دستخط، تایپ‌شده یا نشانه باشد، نباید بدون رضایت و کسب اجازه از او حذف یا تغییر داده شود.
تغییرات یا اصلاحات و تطبیق دادن
ـ کار پدیدآورنده نباید بدون رضایت و کسب اجازه از او تغییر و یا برای کار دیگری تطبیق داده شود یا دچار جرح، تعدیل و اصلاح شود.
ـ اگر پدیدآورنده رضایت داده باشد که کارش را شخص دیگر به هر شکلی تغییر و تطبیق دهد یا اصلاحاتی در آن وارد کند، رضایت پدیدآورنده باید به صورت کتبی در اختیار سفارش‌دهنده قرار گیرد، با این وصف این حق پدیدآورنده است که بخواهد کار تغییر یافته با ملاحظه و تأیید او اجرا شود.
استانداردهای چاپ و تکثیر
ـ پدیدآورنده حق دارد تا بخواهد چاپ و تکثیر کارش از نظر او با شیوه و طی فرایندی قابل‌قبول و رضایت‌بخش انـجام شود.
ـ چاپ و تکثیر با رنگ‌ها وشیوه‌هایی به جز آنچه از ابتدا توافق شده است، نباید بدون کسب اجازه از پدیدآورنده انـجام شود.
نظارت بر نـمونه‌گیری‌های پیش از تکثیر
ـ پدیدآورنده حق بر تکثیر نظارت داشته باشد.
ـ موارد نـمونه‌گیری‌شده باید در اختیار پدیدآورنده قرار گیرد تا بر آن اساس پیش از تولید و تکثیر از او اجازه گرفته شود.
ـ پدیدآورنده حق دارد تا به خاطر نارضایتیش از کیفیت عرضه یا اجرای در نـمونه‌گیری از اجازه دادن به انتشار کارش خودداری کند. این شامل کارهایی که کلیه حقوق تکثیر آن واگذار و بابت آن پرداخت شده است نـمی‌شود. با این حال در چنین شرایطی پدیدآورنده حق دارد اجازه ندهد نام او، که به هر شکل ارتباطش را با تولید و تکثیر نشان می‌دهد، با کار بیاید.
ـ به طراحانِ کشورهایی که مصوباتِ اجلاس بِـرن درباره اجرای حق‌تألیف یا کپی‌رایت را نپذیرفته‌اند، توصیه می‌شود پذیرش شرایط مندرج در نظامنامه‌ی حرفه‌ای نـمونه برای طراحان ( سند ۱ از همین مجموعه ) مدلی را که ایکوـدی پیشنهاد کرده است را جزیی از قراردادها و توافق‌نامه‌های خود با سفارش‌دهندگان قرار دهند.
دریافت نـمونه‌های رایگان
ـ پدیدآورنده باید حق‌داشته باشد که دست‌کم ده نـمونه رایگان از کار چاپ شده‌اش را دریافت کند، و نیز حداقل یک نـمونه رایگان درصورتیکه کار نسخۀ «لوکس» و یا چاپ محدود با شمارگان کمتر از هزار نسخه داشته باشد.
ـ پدیدآورنده حق دارد تا بخواهد چاپ و تکثیر کارش از نظر او با شیوه و طی فرایندی قابل قبول و رضایت‌بخش انـجام شود.
ـ اگر کار طراحی برای کاغذدیواری و نقوش برای پارچه و موارد مشابه باشد، پدیدآورنده حق دارد از هر مورد طراحی حداقل ده متر‌مربع (یا کمیتی برابر آن) را به صورت نـمونه دریافت کند.
ـ هرگاه اثر در ذات خود برای تکثیر مناسب نباشد یا برای اینکار درنظر گرفته نشده باشد، پدیدآورنده حق دارد فیلم نگاتیفِ سیاه و سفید یا اسلاید رنگی ویا ده عدد نـمونه عکاسی شده در اندازه ۲۴در۱۸ سانتیمتر سیاه‌وسفید یا رنگی را از کار خود به صورت رایگان از سفارش‌دهنده دریافت کند.
ـ پدیدآورنده می‌تواند از نسخه‌ها نـمونه‌ای که به او داده می‌شود برای نـمایشگاه‌ها روابط عمومی و تبلیغات خود استفاده کند.
تبلیغ و اعتبار طرح
ـ در همۀ موارد معمول انتشار به خصوص در ستون‌های تـحریریه و عکسهای مورد استفاده در تبلیغات و مشابه آن، و نیز در مواردی که چاپخانه یا پیمانکاران دیگر با آن طرح خواهان تبلیغات برای خدمات خود هستند، باید تـمام اعتبار طرح به پدیدآورنده اثر داده شود.
ـ این حق پدیدآورنده است تا پس از پایان دوره‌ای که در ابتدای شروع کار با سفارش‌دهنده به توافق رسیده است، از کار خودش و نـمونه‌های تکثیر شدۀ آن به منظور تبلیغ خویش استفاده کند و آنها را به نـمایش درآورد.
ـ در صورتیکه، برحسب توافق میان پدیدآورنده و سفارش‌دهنده، بنابرآن باشد که از یکی از اسکیس یا طرح‌های اولیه به عنوان اُرژینال یا آرت‌وُرک استفاده شود، هزینۀ آن باید مثل کار کامل مطابق با آنچه ابتدا توافق شده بود، پرداخت شود.
تـمدید قرارداد
ـ در جاییکه سفارش کار یا پروژه‌ای بر اساس قرارداد سالیانه باشد، قرارداد باید خودبخود در موعدش تـمدید شود، مگر آنکه سه ماه پیش از پایان دوره توسط یکی از طرفین قرارداد، درخواست تـجدیدنظر در شرایط تعیین شده و یا پایان قرارداد، به صورت کتبی به طرف دیگر اطلاع داده شود.
پرداخت
ـ بر اساس توافق با سفارش‌دهنده، صورتـحساب می‌تواند در پایان کار سفارش داده شده پرداخته شود، یا به صورت اقساط در مراحل مختلف کار انـجام شود.
ـ پرداخت باید در زمان ارائۀ صورتـحساب از طرف پدید آورنده انـجام گیرد. این شامل صورتـحساب هزینۀ اسکیس‌ها و اُرژینالهایی نیز می‌شود که به طراح سفارش داده شده ولی از آنها استفاده نشده است.
ـ اگر برحسب توافق میان پدیدآورنده و سفارش‌دهنده قرارباشد که اسکیس اولیه نیز به عنوان اُرژینال استفاده شود، هزینۀ آن نیز باید مثل کار کامل مطابق با آنچه ابتدا توافق شده بود، پرداخت شود.
ـ اگر دستورالعمل اولیۀ سفارش کار پس از شروع تغییر کند یا بدان افزوده شود، پدیدآورنده می‌تواند متناسب با کار اضافه حق‌الزحمۀ بیشتری دریافت کند.
ـ استفاده از کار پدید آورنده در موارد اضافی دیگر و یا واگذاری کلیه حقوقِ تکثیر، به پدیدآورنده این حق را می دهد که حق‌الزحمۀ بیشتری دریافت کند.
حق‌التألیف
ـ در بعضی از کارها مـمکن است برای پرداخت به پدیدآورنده به جای آنکه رقم ثابت حق‌الزحمه یا رقم ثابت به اضافه ساعات کار اضافه محاسبه شود، ترجیح داده شود که دستمزد کار به صورت حق‌تألیف پرداخته شود.
حق‌التألیف مزد یا پاداشی است که مربوط به موفقیت طرح می‌شود و به عنوان مزد یا پاداش به پدیدآورنده پرداخت می‌شود، این نوع پرداخت باعث کاهش حق‌الزحمۀ اولیه می‌گردد. حق‌الزحمه اولیه براساس برآوردی از هزینه‌های پدیدآورنده است، که مورد توافق طرفین قرار می‌باشد، برای پدیدآورنده سودآور نیست و باید پیش از حق‌التألیف به او پرداخته شود. حق‌التألیف مـمکن است بر اساس درصدی از هزینه‌های تولید، یا قیمت عمده‌فروشی یا فروش جزیی کار منتشر شده باشد، و یا به ازای فروش هر واحد از آن باشد، و شیوه آن از ابتدا باید مورد توافق طرفین قرار گیرد.
درصد و میزان حق‌التألیف به‌طور معمول متناسب با میزان تولید یا تکثیرِ پیش‌بینی شده، محاسبه می‌شود.
هزینه‌های متفرقه
ـ پدیدآورنده می‌تواند هزینه‌هایی که اضافه بر سفارش کار مورد توافق باید متحمل شود را اعلام و دریافت کند، نظیر هزینه سفر، هتل، و هزینه‌های جزیی مانند تلفن به مسافت‌های دور و کشورهای دیگر، حروفچینی، چاپ‌عکس و عکاسی (به استثنای مواردی که بیشتر کار نیاز به عکاسی داشته باشد).
هرگاه، با موافقت سفارش‌دهنده، پدیدآورنده، خدمات تـخصصی به کارگرفته باشد، هزینه آنها باید به صورت جداگانه و به قیمت تـمام شده محاسبه و به پدیدآورنده پرداخت شود.
پایان دادن پروژه یا سفارش
ـ در صورت لغو شدن پیش از موعد توافق‌نامه میان پدیدآورنده و سفارش‌دهنده خدماتی نظیر وقت، کوشش و هزینه و تعهداتی که پدیدآورنده از پیش به خاطر سفارش متعهد شده است، در حد قابل‌قبول و مناسب جبران مالی شود.
طرح‌های توسعه‌ای
ـ تـمام شرایط بالا شامل کلیه موارد طراحی می‌شود، خواه به پدیدآورنده به طور کامل و آزاد سفارشی داده شده باشد، و یا از او خواسته باشند اُرژینال‌ها، ایده‌ها، و پیشنهادات سفارش‌دهنده را توسعه دهد.
ثبت قانونی طرح
ـ در صورتیکه ثبت قانونی طرح مورد نظر باشد، به عنوان مثال برای نشانه‌های تـجاری یا بعضی از نقوش، و کلیه حقوق تکثیر به سفارش‌دهنده واگذار شده باشد، پدیدآورنده باید در تنظیم فرم درخواست برای ثبت همکاری کند. هزینۀ اینکار به عهده سفارش‌دهنده می‌باشد.
شورای جهانی طراحی
ایکو ـ دی
International
Council of Design
leading Creatively
____________________
ico-D Secretariat
secretariat@ico-d.org
http://www.ico-d.org/
.jpg "نرخنامهی رسمی 1403 منتشر شد")
.jpg "اولین جلسهی کمیتهی روابط عمومی دورهی جدید برگزار شد")
