طراحی گرافیک سبز

کره خاکی سبز آفریده شده و این روزها محافظت از آن بسیار مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفته است. گرم شدن کره زمین، نازک شدن لایه اوزن، بازیافت نامناسب مواد، قطع درختان، استفاده نامناسب از مواد اولیه و … از عواملی هستند که سبزی و زندگی کره زمین را به مخاطره انداخته است. آیا یک طراح گرافیک می‌تواند خلاقیت خود را در اختیار حفاظت از کره زمین قرار دهد؟ آیا قادر است همانند کاتالیزوری مسیر محافظت از محیط زیست را هموار سازد؟ مسلما طراح گرافیک به تنهایی مالک کره زمین نیست و حفاظت از آن فقط بر عهده یک نفر نمی‌تواند باشد، اما او قادر است روش‌های بهبود و راهگشا برای آن ترسیم نماید.
ما به‌عنوان یک طراح گرافیک متعهد، قادریم فرایندی سبز در سیر تولید یک اثر خلق نماییم. این نیازمند بینش و هماهنگی چندجانبه میان ما به‌عنوان طراح، فروشندگان ملزومات چاپ، کاغذ، مرکب چاپ، چاپخانه و صحافی می‌باشد. همچنین از آنجا که حفظ محیط زیست و کره زمین تنها از طریق تکنولوژی امکان‌پذیر نمی‌باشد، از طراحان جهت ترغیب جامعه عمومی و به‌خصوص جامعه حرفه‌ای کمک گرفته می‌شود. آنها می‌توانند پیرو این کانسپت جهانی در جامعه خود فرهنگ‌سازی نموده و در آموزش و آگاهی‌رسانی عمومی یاری‌رسان باشند.
دیزاین در ساده‌ترین حالت خود قادر است بین آلترناتیوها و راهکارهای مختلف صحیح‌ترین، سودمندترین و کارآمدترین را برگزیند. اما چگونه می‌توانیم طراحی سبز باشیم؟
جهت همگام شدن با حامیان محیط زیست نیازمندیم پارامترهایی را در حوزه کار حرفه‌ای خود از اولین قدم آغاز یک پروژه تا نهایی‌ترین مرحله تولید در نظر بگیریم:

* پلان/Plan – برنامه‌ریزی:
چهت برنامه‌ریزی موفق ما باید 4 مؤلفه را که اصطلاحا ‌4R نامیده می‌شوند به دقت مورد نظر قرار دهیم و براساس آن پروژه را پلان‌بندی نماییم.
1- Reduce         2- Reuse        3- Recycle        4- Renew
1- کاستن    2- استفاده مجدد     ۳- بازیافت    4- نوسازی مجدد

* شفاف‌سازی ابهامات:
در زمان طراحی لازم است جواب سوالات زیر را در ذهن داشته باشیم:
۱- هدف اصلی خلق اثر چیست؟
۲- زمان‌بندی استفاده از اثر چیست؟ آیا پیش‌بینی‌های لازم در ارتباط با افزایش ماندگاری اثر در نظر گرفته شده است؟ چه میزان مقاومت و ماندگاری از جهت انتخاب مواد باید داشته باشد؟ پس از استفاده چه پیش‌بینی‌هایی برای جمع‌آوری و بازیافت اثر لازم خواهد بود؟
۳- از چه نوع منابع قابل بازیافت و بازسازی جهت کاهش ضرر به محیط زیست می‌توان استفاده کرد؟

* طراحی/Design:
ما باید مهارت حرفه‌ای خود را در جهت شیوه طراحی خلاق در استفاده از کم‌ترین منابع زیستی به کار گیریم:
– مدیوم، فرمت و مقیاسی را انتخاب کنید که از هر گونه اصراف و دورریز جلوگیری شود.
– از سایزهای استانداردکاغذ استفاده کنید، بدین‌گونه از دورریز کاغذ جلوگیری می‌کنید. همچنین می‌توانید با چاپخانه هماهنگ باشید تا از دورریزهای کاغذ پروژه‌های چاپی قبلی استفاده کنید و از این طریق چه از لحاظ مالی و چه از جنبه‌های حفظ منابع زیستی صرفه‌جویی نموده‌اید.
– از منابع خردمندانه استفاده کنید: از پوشش‌های وسیع مرکب (تمپلات‌های وسیع رنگی) خودداری کرده و از فضای منفی کاربرد بهینه نمایید. از پشت و روی کاغذ استفاده کنید. اگر چند پروژه در دست دارید، تا حد امکان با هدف صرفه‌جویی در مواد و انرژی تلاش کنید که پروژه‌ها در کنار هم و به‌طور هم‌زمان چاپ گردد.
– از زیاده‌روی در مراحل فرایند تولید اثر بکاهید:
برای مثال از ساخت قالب (die-cut) تا حد امکان بپرهیزید، جز اینکه جهت کارایی بهتر الزامی باشد. به بیان دیگر طراحی خود را منحصر به افزایش جنبه‌های زیبایی اثر نکنید.
-‌ در زمان ارایه اثر به مشتری تا حد امکان از نمایش بر روی اسکرین استفاده کنید و از پرینت‌های بزرگ رنگی آراسته به انواع سلفون و UV پرهیز کنید.

* تولید/Production:
پس از طراحی وارد مرحله تولید و تکثیر اثر می‌گردید که لازم است مواردی را در انتخاب روش چاپ و نوع کاغذ و صحافی در نظر بگیرید:
۱- ‌انتخاب کاغذ:
ما همه به اهمیت و تأثیر شگفت‌انگیز وجود درخت در محیط زیست آگاهیم. قطع هر درخت جهت تولید کاغذ باعث ازدیاد گازهای گلخانه‌ای، گرم شدن زمین، کاهش اکسیژن و … می‌گردد. بنابراین استفاده از کاغذهای بازیافتی بسیار خردمندانه به نظر می‌رسد.
۲-‌ روش چاپ:
آخرین مرحله فرایند طراحی گرافیک چاپ است که در صورت انتخاب نادرست تکنیکی می‌تواند بر روی محیط زیست تأثیرات مهلکی بر جای گذارد. طراحان گرافیک سبز از انواع چاپ‌های لترپرس، افست، دیجیتال، فلکسوگرافی (Flexography)، چاپ‌های خشک (Dryography) که ضرر کم‌تری برای محیط زیست دارند، استفاده می‌کنند.
۳-‌ مرکب چاپ:
استفاده از جوهرهای ارگانیک ترکیبی با آب به مراتب بهتر از جوهرهای شیمیایی محلول در مواد نفتی می‌باشد. اولین مرحله بازیافت کاغذهای چاپی باطله جوهرزدایی است. اثرات سمی جوهری شیمیایی پس از این مرحله نیز زدوده نخواهد شد. در واقع این مواد سمی در آب و هوای تنفسی ما نفوذ کرده و خطر ابتلا به بیماری‌های مهلک چون سرطان را افزایش می‌دهد. در صورت نیاز به استفاده از رنگ‌های شیمیایی بهتر است از رنگ‌های پنتون (Pantone) که زیرمجموعه رنگ‌های EPA هستند استفاده نماییم. این مجموعه رنگ که توسط این کمپانی پیشنهاد شده‌اند، در مقایسه با سایر رنگ‌های شیمیایی اثرات سمی کم‌تری دارند.
بنابراین استفاده از رنگ‌های گیاهی که از انواع دانه‌های روغنی همانند «سویا» تولید می‌شوند، بهترین گزینه است.
در نهایت فرایند برنامه‌ریزی و طراحی یک پروژه را از پایان به آغاز انجام دهید. به بیان دیگر طراحی معکوس (Opposite Design) کنید. این بدان معناست که به عاقبت اثر تولیدی خود از ابتدا فکر کنید و تلاش خود را در جهت همگامی با حفظ محیط زیست به‌کار گیرید.
سخن آخر:
طراح گرافیک سبز باشید و سبز طراحی کنید.

طراحی گرافیک سبز
مهرناز کوکبی، فروردین ۱۳۹۶

منابع:
– http://doitgreen.org/topics/business/discover-great-printing/
– http://www.ethicsingraphicdesign.org/morality/sustainability
– http://www.ucreative.com/articles/what-is-green-graphic-design/